5. Cruquius Wickevoort en
parkeervoorzieningen Stadsstrand Hoorn

Ellen Marcusse en Eric-Jan Pleijster

Het grote woningbouwplan voor Cruquius Wickevoort in de gemeente Haarlemmermeer kwam in 2017 voor de tweede keer in de ARO. Wat vindt de commissie van het intussen verder uitgewerkte plan? De ARO focust daarbij vooral op het westelijk deel van deze ontwikkeling, tussen de Cruquiushoeve en de Ringvaart van de Haarlemmermeer.

De ARO besprak ook een plan voor parkeervoorzieningen bij het stadsstrand op de buitendijkse oeverdijk bij Hoorn. Deze oeverdijk wordt in het kader van de dijkversterking Hoorn-Amsterdam gerealiseerd. Doet de manier waarop het parkeren ruimtelijk is opgelost recht aan de unieke kwaliteiten van deze plek aan het Markermeer?

Ellen Marcusse en Eric-Jan Pleijster bespreken beide plannen en vertellen wat het advies van de ARO was.

 

Cruquius Wickevoort, gemeente Haarlemmermeer

Dit plan betreft het voorontwerp bestemmingsplan ‘Cruquius Wickevoort ’ in de gemeente Haarlemmermeer. De naam van het plan verwijst naar een van de eerste eigenaren, Hendrik van Wickevoort Crommelin.

Het voorontwerp bestemmingsplan voorziet in de bouw van minimaal 600 tot maximaal 1000 woningen en voorzieningen op en bij Cruquiushoeve, een verpleeginrichting voor epilepsiepatiënten.
In het Beeldkwaliteitsplan Landgoed Wickvoort zijn de vormgevingsprincipes van het landschap en de architectuur geschetst. De bestaande landschapsstructuur, die in hoofdlijnen in de jaren ’60 ontworpen is door landschapsarchitect Hans Warnau, vormt de ruimtelijke drager van de ontwikkeling.

In het gebied tussen Cruquiushoeve en de Ringvaart van de Haarlemmermeer komen, naast de bestaande manege, een kinderboerderij en tuinen, ook een aantal woningen in lage dichtheid (woonveld ‘tuinen’) en een parkeervoorziening.

 

1. Essentiekaart Cruquius Wickevoort

Essentiekaart Cruquius Wickevoort (bron: Concept definitief stedenbouwkundig ontwerp, VenhoevenCS architecture+urbanism, SEIN, Heren 5 en Landlab, juli 2016)

 

2. Impressie van de inrichting van het gebied

Impressie van de inrichting van het gebied (bron: Beeldkwaliteitsplan Landgoed Wickevoort, VenhoevenCS architecture+urbanism/ Landlab / SEIN in opdracht van AM b.v., maart 2017)

 

3. Plattegrond Zuidwesthoek

Plattegrond Zuidwesthoek (bron: Wickevoort Cruquius, Zuidwesthoek, presentatie ontwerpprincipes, maart 2017)

 

Eerder ARO-advies (4 oktober 2016)
De ARO heeft waardering voor de presentatie en is overwegend positief over de manier waarop het plan is uitgewerkt. De commissie geeft wel een aantal opmerkingen en aandachtspunten mee voor de verdere uitwerking ervan.

De relatie met het naastgelegen gemaal Cruquius, waar de geschiedenis van de polder afleesbaar is, komt in de plannen nog niet duidelijk naar voren. Het deel van het plan dat aansluit bij het terrein waar het gemaal en het museum zich bevinden zou met het oog op de cultuurhistorische waarde een bijzondere en weinig of niet bebouwde plek moeten zijn, die zich als ruimtelijke eenheid onderscheid ten opzichte van de dijk en het ‘landgoed’. Vraag is of de in de essentiekaart weergegeven woonbebouwing in een grote moestuin daarvoor wel de juiste insteek is. Het is gezien het belang van deze plek in relatie tot de ambities rondom het museumgemaal en de Ringdijk beter om het programma voor dit deelgebied pas in een zo laat mogelijk stadium te definiëren. De ARO vraagt verder meer aandacht voor de verkeersafwikkeling, waarbij met name de kwaliteit van de Spieringweg als onderdeel van de oorspronkelijke polderstructuur in het geding is. Uitgaande van het concept ‘dubbeldorpen´ mist de ARO de relatie met de ontwikkelingen op een hoger schaalniveau, zowel ruimtelijk als op het niveau van voorzieningen. De relatie met de toekomstige ontwikkelingen aan de andere zijde van de N201 ziet de ARO graag concreter uitgewerkt. Ten slotte wijst de ARO erop dat het plan over het hele plangebied berekend weliswaar een lage woningdichtheid heeft, maar dat het, gegeven de netto-bruto verhouding van het plan toch vol wordt. Vanuit ruimtelijke kwaliteit biedt het plan ten opzichte van de gegeven verkaveling geen ruimte voor verdere verdichting van het woningbouwprogramma, als blijkt dat dit vanuit bijvoorbeeld marktomstandigheden gewenst zou zijn. De ARO ziet graag dat de programmatische bandbreedte in overeenstemming wordt gebracht met het laadvermogen van de locatie. Dat betekent dat het maximaal programma veel dichter bij de aantallen van de huidige verkaveling moet liggen.

De ARO ziet het plan, met genoemde verbeterpunten, graag nog een keer terug.

ARO-advies (19 april 2017)
De uitwerking is een verbetering ten opzichte van het eerdere plan. De ARO heeft waardering voor de wijze waarop het eerdere advies van de commissie is opgepakt. Vooral de samenwerking met het museum heeft geleid tot een meer realistisch perspectief op de ontwikkeling van de zuidwesthoek van Cruquius Wickevoort. Verder heeft ook het doordenken van het concept van een stadsboerderij het inzicht opgeleverd dat er een bepaalde hoeveelheid grond nodig is voor productie en daarmee een haalbare exploitatie van een dergelijke functie.
Het tekenen van de ruimtebehoefte van de recreatieve functies heeft geleid tot een verdere concentratie van de woonfunctie. De ARO heeft bedenkingen bij het ruimtelijk concept voor de woningbouw en verwacht dat dit niet zal leiden tot de nagestreefde ruimtelijke kwaliteit op deze plek. De ARO is het niet eens met de traditionele manier waarop de woonkavels zijn ingevuld. De commissie heeft ook moeite met de muur om de centrale parkeervoorziening. Het gaat hier om een deel van het plangebied met een bijzonder positie en kwaliteit. Dit vraagt dan ook om een echt bijzonder plan, in ruimtelijke opzet en in ontwikkelstrategie / uitgifteprincipe. De ARO geeft daarom een aantal aanbevelingen mee.

De ARO hecht er waarde aan om het landgoed en de Ringvaart niet aan elkaar te laten groeien, maar duidelijk los te leggen en het oorspronkelijke ontwerp van Warnau leesbaar te houden. Dat stelt eisen aan programmering en invulling van het tussengebied.

De ARO stelt voor om het wonen een meer collectief karakter te geven, waardoor het plan ook meer openbaar wordt. Het centrale parkeren kan op een groenere manier, zonder muur eromheen, worden opgelost, bijvoorbeeld door parkeervoorzieningen deels in het groen (op bijvoorbeeld half-verharding in plaats van asfalt), deels onder bomen te positioneren, verweven met de moestuinen. De ARO vraagt ook om meer aandacht voor het benodigd oppervlak, de interne ontsluiting en het praktisch functioneren van de verschillende functies in het gebied. Zo zal de mogelijke toekomstige ontsluiting vanaf de N201 en de aansluiting hiervan op de centrale parkeerplaats in het ontwerp en het bestemmingsplan moeten worden opgenomen.

Een belangrijke zorg van de ARO is hoe de kwaliteit van het plan richting realisatie ook daadwerkelijk kan worden geborgd. Er zijn bij de commissie twijfels of je dit alleen met een beeldkwaliteitsplan en kwaliteitsteam voor elkaar krijgt. Het gaat vooral ook om het toekomstig gebruik, beheer en onderhoud. De planonderdelen in de zuidwesthoek zullen ook echt anders moeten wordt gerealiseerd en de grond zal ook op een andere manier moeten worden uitgeven dan elders op het terrein. Om te voorkomen dat het meer van hetzelfde wordt zal het bestemmingsplan voor dit deel van Cruquius Wickevoort ook scherper geformuleerd moeten zijn dan voor de andere delen van de ontwikkeling.

 

Stand van zaken
Het ontwerpbestemmingsplan heeft ter visie gelegen. Het zal binnen afzienbare termijn worden vastgesteld. Het is op dit moment niet duidelijk in hoeverre het plan nog wordt aangepast naar aanleiding van het ARO-advies.

Eric-Jan Pleijster

Landschapsarchitect

vast lid van de ARO sinds september 2015

Partner en oprichter van LOLA landscape architects.

Aandachtsgebieden:
landschappelijk ontwerp, landschappelijke inpassing, ontwikkeling van ruimtelijke meerwaarde, duurzaamheid en biodiversiteit.

Ellen Marcusse

Stedenbouwkundige

vast lid van de ARO sinds september 2016

Eigenaar EM-Studio voor ontwerp en advies, lid van het Algemeen Bestuur van Waterschap Zuiderzeeland, gastdocent aan de Academie van Bouwkunst Amsterdam, lid diverse adviescommissies.

Aandachtsgebieden:
ruimtelijk ontwerp en advies, ruimtelijk beleid en ruimtelijke kwaliteit, welstand en monumenten.

 

Parkeervoorzieningen Stadsstrand Hoorn, gemeente Hoorn
In het kader van de dijkversterking Hoorn-Amsterdam wordt in Hoorn buitendijks een oeverdijk aangelegd. Het idee om hier te kiezen voor de oeverdijk als dijkversterkingsvariant wordt door de gemeente Hoorn omarmd: de oeverdijk wordt hier deels benut als stadsstrand en daarmee als middel om de bruikbaarheid en ruimtelijke kwaliteit van dit deel van de kust te behouden en te versterken. Voor het gebruik en de toegankelijkheid van dit stadsstrand is de aanleg van parkeervoorzieningen noodzakelijk. De gronden waarop het parkeerterrein is voorzien hebben op dit moment een waterbestemming (Markermeer). Tevens ligt het plangebied in het Natura2000 gebied ‘Markermeer’. De Westfriese Omringdijk is aangewezen als provinciaal monument vanwege zijn cultuurhistorische waarde.

Belangrijk voordeel van deze manier van dijkversterking is dat de Westfriese Omringdijk niet aangetast hoeft te worden; ligging, dijklichaam en dijkprofiel blijven ongewijzigd. Om de overgang tussen parkeren en strand te verzachten wordt beplanting aangebracht.

 

4. Ontwerp Stadsstrand Hoorn

Ontwerp Stadsstrand Hoorn (bron: Beeldkwaliteitsplan, inspiratie voor Strand en Westerdijk, gemeente Hoorn, juni 2015)

 

5. Profiel dijk, parkeren en strand Hoorn

Profiel dijk, parkeren en strand Hoorn (bron: Beeldkwaliteitsplan, inspiratie voor Strand en Westerdijk, gemeente Hoorn, juni 2015)

 

ARO-advies (4 oktober 2017)
De ARO vindt dat de gemeente met het stadsstrand goud in handen heeft. Het moet daarom een goed ingerichte plek worden. Kijkend naar de huidige voorstellen moet er nog een grote slag gemaakt worden, zowel in het programma als in de ruimtelijke uitwerking. De ARO kan daarom niet positief adviseren. De ARO adviseert om de voorziene vervolgstap in het proces naar voren te halen en een goed, integraal en gedetailleerd landschapsontwerp te maken voor het totaal: het parkeren, de oeverdijk en strand, in onderlinge samenhang. Hiervoor is een goed ontwerpend onderzoek nodig. Hierbij moet ook aandacht zijn voor de kwaliteit van het geheel buiten de piekdagen. De uiteindelijke kwaliteit hangt ook sterk samen met het beheer en het bijbehorende budget. Ook hier moet meer aandacht aan worden besteed. Tenslotte vraagt de ARO om meer visualisaties te maken vanaf de bestaande dijk, waarop met name ook het parkeren beter is te zien.

 

Stand van zaken
De gemeente Hoorn heeft een landschapsarchitectenbureau gevraagd een schetsontwerp voor het stadsstrand op te stellen. Daarbij wordt nadrukkelijk gekeken naar de samenhang tussen de verschillende soorten gebruik (o.a. parkeren), beleving en cultuurhistorie. De adviezen van de ARO worden in dit proces meegenomen. Uitvoering vindt deels plaats mét de dijkversterking en deels ná aanleg van de oeverdijk. Dit kan nog enkele jaren duren.